Η Ανατολή και η βραδεία Δύση της Αμερικής

Βασίλειου Μαρκεζίνη

Ακαδημαϊκού

Στα μαθήματα μου Ιστορίας του Δικαίου στις ΗΠΑ, πάντοτε λέω στους φοιτητές μου ότι η εξέλειξη του Δικαίου ακολούθησε την πορεία του Ήλιου –από την Ανατολή προς τη Δύση–, ιχνηλατώντας τη διαδρομή των πολιτισμών: Βαβυλώνιοι, Αιγύπτιοι, Φοίνικες, Έλληνες, Ρωμαίοι, Δυτικοευρωπαίοι, Άγγλοι – μέχρι τη στιγμή που οι Αμερικανοί κατέστησαν τη χώρα τους επίκεντρο της παγκόσμιας επιχειρηματικής και χρηματοοικονομικής δραστηριότητας.

          Το Δίκαιο, λοιπόν, ακολουθεί το χρήμα, το χρήμα ενθαρρύνει την εφευρετικότητα, η τεχνολογική πρόοδος ενισχύει τη δύναμη, και η τελευταία, με την σείρα της, στηρίζει την καλλιτεχνική δημιουργία. Εντούτοις, είναι γεγονός ότι η μεσημβρία σηματοδοτεί επίσης την απαρχή της δύσης∙ και η δύση της Αμερικής επισπεύδεται σήμερα τόσο από το διαρκώς διογκούμενο δημόσιο χρέος της (για το οποίο δεν λαμβάνει ακόμη τα δέοντα μέτρα) όσο και από τις πολλαπλές προκλήσεις που αντιμετωπίζει από την Ανατολή. Με άλλα λόγια, και για να επεκτείνω τη μεταφορά μου, μια νέα ημέρα έχει αρχίσει να χαράζει, και, όπως είναι εύλογο, αυτό συμβαίνει στην Ανατολή.

          Οι μεσανατολικές και απωανατολικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Αμερική πολλαπλασιάζονται ταχύτατα. Η διάλυση του δικτύου των αυταρχικών συμμάχων στη Βόρειο Αφρική και τη Μέση Ανατολή προκλήθηκε από διάφορους παράγοντες, για πολλούς από τους οποίους ευθύνεται άμεσα η Αμερική. Και εξηγούμαι.

          Πρώτον: Η φαρισαϊκή στάση της Αμερικής απέναντι στα ανθρώπινα δικαιώματα την έκανε να παραβλέπει τις κατάφωρες παραβιάσεις που διέπρατταν κάποιοι από τους «δορυφόρους» και τους συμμάχους της, αλλά την ενοχλούσαν εντονότατα όταν διαπράττονταν από αντιπάλους της.

          Δεύτερον: Είναι πλέον διαβόητες οι αποτυχίες των πολλαπλών και εσωτερικά διχασμένων μυστικών υπηρεσιών της. Ειδικότερα, καμία από αυτές τις υπηρεσίες δεν μπόρεσε να προβλέψει την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, την εισβολή στο Κουβέιτ, την 11η Σεπτεμβρίου και, πολύ πρόσφατα, την πτώση του αιγυπτιακού καθεστώτος, έναν μόλις μήνα έπειτα από μία ακόμη απρόβλεπτη κατάρρευση του καθεστώτος της Τυνησίας.

          Τρίτον: Όταν η Αμερική αποφάσισε εντέλει να αντιδράσει στην πρόσφατη κρίση, την είδαμε απλώς να υιοθετεί την στάση της μια στάση διγλωσσίας και αμφισημίας. Ας το σκεφτούμε: η Αμερική πήρε άραγε το μέρος του λαού ή το μέρος των αυταρχικών ηγετών; Σε γενικές γραμμές, έχω την αίσθηση ότι η Αμερική επαναλαμβάνει αναφορικά με την Αίγυπτο τα λάθη που είχε κάνει παλαιότερα με τον Σάχη: την εποχή εκείνη, υιοθετώντας αμφίσημη στάση απέναντι σε όλους, το μόνο που κατάφερε ήταν να δει το κύρος της να μειώνεται στα μάτια όλων: φίλων και εχθρών.

          Τέταρτον: Η σταδιακή υποβάθμιση του ρόλου της Αμερικής δεν επήλθε μόνον ως αποτέλεσμα της ανοχής που αυτή επέδειξε σε σειρά διεφθαρμένων καθεστώτων∙ συνδέεται επίσης άμεσα με την απροθυμία της να ασκήσει πιέσεις στο Ισραήλ προκειμένου να επιλύσει, προς κοινό συμφέρον, το Παλαιστινιακό Ζήτημα. Ποιος όμως θα τολμούσε έστω και να προειδοποιήσει τις δύο αυτές χώρες ότι, χωρίς άμεσο συμβιβασμό, θα πληγούν και οι δύο από έναν αναπόφευκτο σεισμό; Κατά κανόνα, οι άνθρωποι που προειδοποιούν είναι προφήτες. Όλοι όμως γνωρίζουμε ότι οι προφήτες ποτέ δεν εισακούονται. Και εξυπακούεται, ασφαλώς, ότι το μένος των επιθέσεων εναντίον των ανθρώπων που προειδοποιητικά συνιστούσαν την επίτευξη ενός συμβιβασμού προτού να είναι πάρα πολύ αργά για όλους αποκορυφώθηκε στα κείμενα και στις ομιλίες των διανοουμένων λακέδων της Αμερικής!

          Πέμπτον: Ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός δεν θέλησε να αντλήσει κανένα δίδαγμα από τα αυτοκρατορικά μοντέλα της Ρώμης, του Βυζαντίου ή της Βρετανίας. Πράγματι, οι αυτοκρατορίες αυτές σπανίως παρενέβεναν στρατιωτικά για να διατηρήσουν τον έλεγχό τους στις επαρχίες τους, αλλά τις εξουσίαζαν μέσω μιας σειράς από τοπικούς διακανονισμούς χάρις στους οποίους τα κράτη (ή η περιφέριες) κρατούσαν την ισορροπία. Τα τελευταία χρόνια, τρεις πυλώνες τέτοιας Αμερικανικής εξισορρόπησης – Ισραήλ/Άραβες∙ Ιράκ/Ιράν∙ Πακιστάν/Ινδία – διαλύθηκαν εν πολλοίς λόγω του απροσχεδίαστου και παρορμητικού μιλιταρισμού της Αμερικής, ο οποίος, με διάφορους τρόπους, οδήγησε στη μείωση της κατά τόπους επιρροής και του γοήτρου της.

          Έκτον: Ακόμη και στο ελληνοτουρκικό πλαίσιο, κάποιοι εφήμεροι –και, όπως πλέον αποδεικνύεται, «ημαρτημένοι»– υπολογισμοί ώθησαν την Αμερική να ρίξει όλο της το βάρος στην Τουρκία, υποσκάπτοντας έτσι τις σχέσεις της με την Ελλάδα και αντιμετωπίζοντας τώρα και έναν νέο εφιάλτη: την εύλογη αντιπαλότητα και καχυποψία μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ. 

          Τέλος, η πιο σοβαρή αστοχία της Αμερικής αφορά τη ραγδαία άνοδο της Κίνας και της τεράστιας οικονομικής δύναμης της Νοτιοανατολικής Ασίας. Στο εξελισσόμενο αυτό πλαίσιο, η Αμερική επέδειξε τη συνήθη αλαζονεία της, συνδυάζοντάς τη με την προθυμία της να αρχίσει διενέξεις για μάχες που είχαν οριστικά χαθεί, όπως στην περίπτωση του Θιβέτ, ή να πιέσει τον αναδυόμενο γίγαντα στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, προκειμένου να ικανοποιήσει μικρή ομάδα φιλελεύθερων ακτιβιστών της. Στην πραγματικότητα, όμως, αδυνατούσε πλήρως να πείσει την Κίνα να ανατιμήσει το νόμισμά της, να επιβραδύνει την τεχνολογική πρόοδο της, γενικά να τη φέρει σε δύσκολη θέση μια και η χώρα αυτή είναι πλέον η βασική δανείστριά της αλλά και είναι και απαραίτητη για να κρατήσει τη Βόρεια Κορέα έστω και υπό υποτυπώδη «έλεγχο».

          Καθένα από αυτά τα θέματα θα απαιτούσε μια ξεχωριστή, διεξοδική ανάλυση. Στην παραμικρή απόπειρα, όμως, να πείσει κανείς τους Έλληνες ότι εσφαλμένα εμπιστεύονται μόνο τις ΗΠΑ η Αμερικανική Πρεσβεία και εν Ελλάδι «φίλοι» θα σπεύσουν αμέσως να κατακλύσουν τα ΜΜΕ με την πλέον παρωχημένη προπαγάνδα.

          Το 1977, ο Ανδρέας Παπανδρέου ορθότατα ισχυρίστηκε ότι η ελληνική εξωτερική πολιτική πρέπει να ασκείται μόνον από τους Έλληνες, υπέρ των Ελλήνων, και χάρη ελληνικών συμφερόντων. Και αν ο Καραμανλής ο πρεσβύτερος επέμενε το 1977 ότι η χώρα μας ανήκει στη Δύση το επιχείρημά του, εκείνη την εποχή, ήταν αρκετά πειστικό, έστω και αν έδειχνε έλλειψη διορατικότητας ως προς την αναφαινόμενη παγκόσμια σκηνή. Εντούτοις, διαβάζοντας τους σημερινούς «ατλαντιστές» να νεκρανασταίνουν αυτό το επιχείρημα μέσα από άρθρα στην αγαπημένη εφημερίδα τους, δεν μπορεί κανείς παρά να διαπιστώσει πόσο παρωχημένη και εξωπραγματική είναι σήμερα αυτή η σχολή σκέψης.

          Διότι πώς μπορεί, σήμερα, ο οποιοσδήποτε σκεπτόμενος άνθρωπος να προβάλει παρόμοιες απόψεις, τη στιγμή που από τη Μέση Ανατολή λαμβάνουμε αδιάσειστες αποδείξεις ότι η Αμερική ούτε να σώσει μπορεί ούτε να προστατεύσει τους «συμμάχους» της και ότι, αντιθέτως, θα τους εγκαταλείψει όταν δει ότι οι πολίτες των κρατών τους τούς έχουν απορρίψει και έχουν μάλιστα εξεγερθεί εναντίον τους οπλισμένοι μόνο ... με κινητά τηλέφωνα; Πόσο σημαντική, λοιπόν, είναι η αξία της περίφημης αμερικανικής στρατιωτικής τεχνολογίας, η οποία, ενώ κοστίζει πανάκριβα στον Αμερικανό φορολογούμενο, αδυνατεί να προστατεύσει τους εκδιωκόμενους αυταρχικούς πρίγκιπες;

          Η Ελλάδα πρέπει να αναλογιστεί πολύ σοβαρά τα όσα συμβαίνουν γύρω της, να σταματήσει επιτέλους να στρουθοκαμηλίζει διατεινόμενη ότι οι αναταραχές αυτές δεν την αγγίζουν – αμέσως ή εμμέσως - να αναζητήσει την βοήθεια πολλαπλών συμμαχιών έναντι του πλέον απαιτητικού γείτονα και να αναπροσανατολίσει την πολιτική της στην Ανατολική Μεσόγειο, αξιοποιώντας τη στήριξη των νεοαποκτηθέντων συμμάχων, που η ιστορία τους –την οποία, αντίθετα με εμάς, οι ίδιοι ουδέποτε απαρνήθηκαν– τους έχει διδάξει ότι, στην κρίσιμη στιγμή, ο μόνος τρόπος για να επιβιώνουν είναι να παραμένουν διατεθειμένοι να πεθάνουν για την πατρίδα τους.